ندول تیروئید چیست و درمان آن چگونه است؟

ندول یا گره تیروئید چیست؟

غده تیروئید در قسمت جلوی گردن، زیر گلو قرار دارد. هرگونه رشد غیرطبیعی توده ای که به شکل برآمدگی‌هایی در غده تیروئید ایجاد می‌شود، ندول تیروئید محسوب می‌شود که ممکن است شامل توده‌ای مایع، جامد و یا ترکیبی از این دو باشد. در این حالت، بخشی از گردن ورم می‌کند.

در بیشتر موارد ندول‌های تیروئید، اندازه‌ای کوچک تا متوسط دارند و می‌توان با انجام دادن سونوگرافی از وجود ندول تیروئید مطمئن شد.

آیا این بیماری همیشه منجر به سرطان می‌شود؟

خوشبختانه در بیشتر موارد ندول‌های تیروئید، غیرسرطانی هستند و فقط در کمتر از 5 درصد ندولها رخ می‌دهد. سرطان از قسمت‌های دیگر مانند سرطان سلول‌های سیستم ایمنی، پستان و کلیه هم می‌تواند به تیروئید گسترش یابد. بیش از ۹۵ درصد از ندول‌های تیروئید خوش خیم هستند. برخی از آنها کیست‌هایی هستند که با مایعی به غیر از بافت تیروئید پر شده‌اند.

بیشتر سرطانهای تیروئید در سنین 20 تا 50 سالگی شایع است. اما بدخیم‌ترین سرطان‌های تیروئید در افراد با سنین بالا دیده می‌شود.  این بیماری در سنین بالا و در مردان بیشتر احتمال دارد به سرطان تبدیل شود.  حدود ۷درصد زنان جوان، حدود ۲.۵ درصد از مردان، بیشتر مردم در سن ۵۰ تا ۷۰ سالگی مبتلا به ندول تیروئید می‌شوند.

علت ایجاد ندول تیروئید و انواع ندولهای تیروئید

علت بیشتر ندول‌های تیروئید مشخص نیست. با این‌حال متخصصان موارد زیر را زمینه‌ساز آن می‌دانند:

• کمبود ید
• قراگرفتن در معرض تابش اشعه های مضرّ
• زمینه خانوادگی
• رشد بیش از حد بافت تیروئید
• کیست‌های تیروئید
• التهاب مزمن تیروئید (تیروئیدت)
• گواتر چند گره‌ای
• ندول تیروئید پرکار

تشخیص ندول تیروئید

اغلب ندولهای تیروئید علائمی ندارند.  با این‌حال نشانه‌هایی که می‌توان به این بیماری نسبت داد را در ادامه آورده‌ایم:

• گاهی بیماران احساس برآمدگی در گلو می‌کنند و یا متوجه برآمدگی عجیبی در گردن شده و آن را در آینه می‌بینند.
• گاهی ندولها موجب درد می‌شوند؛ تعداد کمی از بیماران از درد در محل ندول شکایت دارند که می‌تواند به گوش یا فک آنها نیز سرایت کند.
• در موارد بسیار نادر موجب مشکل در بلع، تنگی نفس، گرفتگی صدا و سخت‌شدن در صحبت کردن می‌شود.
• گاهی گره ممکن است علائم و نشانه‌هایی از هورمون بیش از حد تیروئید (پرکاری تیروئید) ایجاد کند.
• در برخی موارد با کاهش سریع ناخواسته وزن، احساس عصبی بودن یا ضربان نامنظم قلب همراه است.

مراحل و روشهای تشخیص ندول تیروئید توسط پزشک متخصص:

یکی از کارهایی که پزشک انجام می‌دهد پرسیدن چند سؤال مهم درباره‌ی وضعیت سلامتی و مشکلات احتمالی تیروئید است. شامل اینکه: آیا تابه‌حال در معرض تشعشع هسته‌ای قرارگرفته‌اید؟ آیا در دوران کودکی و نوجوانی پرتودرمانی انجام داده‌اید؟

ندول‌های تیروئید معمولاً در طول معاینه ساده گردن، توسط پزشک متخصص کشف می‌شوند و  پس از کشف ندول، پزشک، گره را با دقت ارزیابی می‌کند. در ادامه به معرفی مراحل تشخیص این بیمار می پردازیم.

معاینه‌ی فیزیکی:

پزشک در ابتدا باید بررسی کند که آیا ندول وجود دارد یا خیر، سپس باید تعداد آن را مشخص نماید. پس از آن باید در مورد سرایت آن به بافت‌های اطراف به بررسی بپردازد. در صورت سرایت گره به بافت اطراف، احتمال سرطان بیشتر است. پزشک باید هر غده لنفاوی غیرطبیعی در نزدیکی گره را بررسی نماید. زیرا ممکن است نشان‌دهنده گسترش سرطان باشد.

همچنین مواردی مانند پرکاری تیروئید یا کم کاری تیروئید که نشان می‌دهد غده تیروئید دچار اختلال در عملکرد است نیز باید مورد بررسی قرار گیرد.

سابقه بیماری:

در این مرحله، پزشک باید تاریخچه کاملی از سابقه بیمار در زمینه مشکلات پزشکی گذشته و حال او آماده کند.

احتمال سرطانی بودن ندول در صورتی که بیمار کمتر ۲۰ سال یا بیشتر از ۷۰ سال سن داشته باشد و اگر بیمار سابقه‌ی قرار گرفتن در معرض تشعشع، دشواری در بلعیدن یا تغییر صدا را داشته باشد افزایش می‌یابد.

 آزمایش خون:

در مراحل اولیه برای بررسی عملکرد تیروئید باید از آزمایش خون استفاده شود. پزشک از آزمایش خون برای پی بردن به پرکاری یا کم کاری تیروئید کمک می‌گیرد.

نمونه‌برداری:

نمونه برداری به دو روش قابل انجام است که بنا به تشخیص پزشک از آنها استفاده می‌شود. این روش بطور متداول برای تعیین انواع سلول‌های موجود در ندول تیروئید استفاده می‌شود. نمی توان فقط با تکیه به مراحل بالا به بدخیم یا خوش خیم بودن ندول پی برد و اینجاست که باید از نمونه برداری کمک گرفت. معمولاً برای اینکه احتمال تشخیص سلول‌های غیر طبیعی، به حداکثر برسد، باید چندین نمونه گرفته شود. نمونه برداری به دو روش می‌تواند انجام شود:

بیوپسی آسپیراسیون سوزن ریز یا FNA

بطور متدوال ابتدا از همین روش برای نمونه برداری کمک گرفته می‌شود. سوزنی که برای این منظور استفاده می‌شود بسیار باریک است. روش این کار بسیار ساده است و به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و بی‌حسی فقط به بافت‌هایی تزریق می‌شود که سوزن از آنها عبور می‌کند.

بیوپسی Core needle biopsy (CNB)

CNB معمولا در مطب پزشک و با انجام بی حسی موضعی انجام می‌گیرد. زمانی از این روش برای نمونه برداری استفاده می‌شود که نیاز به بافت بیشتری از ندول تیروئید باشد. این روش، روش حساس‌تری نسبت به FNA در تشخیص ماهیت ندول تیروئید در موارد خاص است. البته بطور روتین، از روش FNA استفاده می‌کنند. اما در موارد خاص از Core needle biopsy استفاده می‌شود.

CNB تا حدودی شبیه FNA می‌باشد. اما این نوع نمونه برداری طولانی تر از FNA بوده و به دلیل برداشت میزان بیشتری نمونه بافتی، نتیجه دقیق‌تری از FNA به دست می‌دهد.

در این روش، توسط سوزن (تا حدودی بزرگتر) استوانه‌های کوچکی از بافت منطقه مشکوک و یا توده برداشته می‌شود. سوزن حدود 5 تا 6 بار وارد منطقه شده و نمونه برداشت می‌کند. این روش گاهی می‌تواند باعث ایجاد کبودی روی پوست شود اما هیچگونه آثار زخم (اسکار) در بدن باقی نمی‌ماند.

سونوگرافی فراصوتی:

پزشک ممکن است در شرایط زیر از سونوگرافی برای تشخیص مشخصات ندول تیروئید استفاده کند:

• برای مشخص کردن تعداد و اندازه‌ی ندول‌ها.
• برای تشخیص این که آیا یک ندول، جامد(سفت) است یا مایع(کیستیک).

توجه: در بسیاری از موارد با توجه به مشخصات سونوگرافی ندول تیروئید می‌توان حدس زد که ندول در چه طبقه‌بندی قرار می‌گیرد؛ یعنی مشخص می‌شود که آیا جزء موارد کم خطر یا پرخطر است. سونوگرافی در زمینه تشخیص بدخیمی ندول، می‌تواند کمک شایانی در تشخیص احتمالی ماهیت آن داشته باشد. اما تشخیص قطعی با نمونه برداری است.

اسکن رادیو نوکلوئید:

 اسکن رادیونوکلئید با مواد شیمیایی رادیواکتیو یکی دیگر از تکنیک‌های تصویربرداری برای بررسی و ارزیابی ندول تیروئید توسط پزشک است. این روش، نحوه عملکرد غده تیروئید و هر گره را نشان می‌دهد. به‌نحوی که می‌توان با این‌روش به گره‌ معمولی، گره بدون عملکرد، گره با عملکرد پایین و گره بیش‌فعال پی برد. احتمال خطر سرطان با وجود گره بدون عملکرد، نسبت به یک گره معمولی یا بیش فعال، بیشتر است.

البته برای تشخیص گره‌های بدون عملکرد از کیست، باید از سونوگرافی نیز کمک گرفت. در این مرحله، سونوگرافی ابزاری بسیار بهتر برای تعیین نیاز به انجام عمل بافت برداری آسپیراسیون سوزن ریز (FNA)  می‌باشد (که در پاراگرافهای بالا درباره FNA توضیح داده‌ایم.)

درمان ندول تیروئید

همانگونه که در ابتدای این مطلب گفته‌ایم، به‌خاطر داشته باشید که بیش از ۹۵ درصد ندول‌ها، خوش خیم هستند و هیچ خطری برای سلامتی ندارند. از سویی، بسیاری از ندول های تیروئید حتی نیاز به درمان هم ندارند و اکثر آنها خود به خود از بین می‌روند. امیدوارکننده‌ترین خبر هم این است که روشهای نوین برای درمان این بیماری، در دسترس هستند. روشهای درمان ندول تیروئید شامل موارد زیر هستند:

در صورت سرطانی نبودن ندول:

اگر ندول تیروئید سرطانی نباشد و مشکلی ایجاد نکند، پزشک، تحت نظر گرفتن بیمار و انجام ندادن درمان را (با موافقت بیمار) در پیش می‌گیرد. در این‌مرحله، بیمار به‌طور مرتب به پزشک مراجعه می‌کند تا پزشک، هر نوع تغییری در ندول را با دقت مورد بررسی قرار دهد.

اگر ندول بزرگ باشد:

ندول‌های بزرگ تیروئید که موجب درد می‌شوند، بیشتر باید مورد توجه قرار گیرند. اگر ندول بزرگ باشد و یا با مشکلاتی در بلعیدن غذا یا نفس کشیدن همراه باشد، پزشک به کمک عمل جراحی، ندول را برمی‌دارد. البته معمولاً نیازی به جراحی ندول تیروئید خوش‌خیم نیست، مگر آن که ندول باعث بروز علائمی مانند مشکلات بلع یا خفگی شده باشد.

در یکی از روشهای درمانی سابق، که هم‌اکنون منسوخ شده است، پزشک برای کوچک کردن ندول‌ها از دوزهای ملایم سرکوب کننده هورمون تیروئید استفاده می‌کرد. اما یک خبر خوش دیگر برای شما خواننده محترم داریم، این که؛ استفاده از روشهای جدید RF و ماکروویو جهت کوچک کردن ندول‌های خوش خیم استفاده می‌شود. این روش جدید، به بافت نرمال تیروئید آسیب نمی‌رساند، رشد ندول تیروئید را متوقف نموده و حجم آن‌را کم می‌کند و باعث بهبود علایم بیمار می‌شود.

در صورت پرکاری تیروئید:

روشهایی که در صورت پرکاری تیروئید برای درمان ندول تیروئید به کار می‌رود شامل موارد زیر است:

درمان ندول تیروئید با RF

خبر خوش درباره این روش نوین درمانی؛ زمانی‌که پرکاری تیروئید به‌دلیل وجود ندول سمی مفرد یا همان «ندول داغ سمی» یا «توکسیت» باشد، می‌توان با روش RF این‌مورد را درمان کرد.

این روش درمانی دو نتیجه در بر دارد؛

• یکی اینکه حالت توده ندول از بین می‌رود.
• و دیگر اینکه پرکاری تیروئید درمان می‌شود.

مزیت روش RF نسبت به سایر روشها:

 این روش در خانم‌های شیرده و خانمهای جوان که در استفاده از روش «تجویز ید رادیو اکتیو» با محدودیت مواجه هستند، قابل انجام است.

 همچنین روش RF باعث کم‌کاری تیروئید بعد از درمان نمی‌شود ولی در تجویز ید(ید تراپی) وقتی کل بافت تیروئید مورد هدف قرار می گیرد ممکن است تیروئید کم کار شود.

مزیت این روش نسبت به جراحی این است که؛ اسکار (جای زخم و بخیه) روی بدن بیمار ایجاد نمی‌شود و این‌کار بصورت سرپایی انجام می‌شود.

تجویز ید رادیواکتیو

در این شرایط، پزشک برای درمان ندول‌های تیروئید پرکار از ید رادیواکتیو استفاده می‌کند. در اثر جذب ید رادیواکتیو توسط غده تیروئید، ندول‌ها کوچک می‌شوند.

توجه: خانم‌های باردار و خانم‌هایی که قصد باردار شدن دارند، نباید از این روش درمانی استفاده کنند. و روش RF توصیه می‌شود.

تجویز  قرص ضد تیروئید

این عارضه را قبل از استفاده از روشهای درمان با ید رادیواکتیو یا جراحی می‌توان با داروهای ضدتیروئید کنترل کرد. پزشک ممکن است برای کاهش تولید هورمون تیروئید، قرص ضد تیروئید برای بیمار تجویز کند. داروهای ضدتیروئید از قبیل متی‌مازول و پروپیل تیوراسیل، میزان هورمون تولید شده توسط تیروئید را کاهش می‌دهند.

جراحی

گاهی، برای خارج کردن ندول تیروئید پرکار به عمل جراحی نیاز است.

در صورت سرطانی بودن ندول:

بیشتر سرطان‌های تیروئید قابل درمان هستند و به‌ندرت برای زندگی خطرآفرین می‌شوند. برای درمان این نوع ندول از روشهای زیر استفاده می شود:

روش نوین RF و ماکروویو

برای کسان‌که به ندول سرطانی دچار هستند نیز یک خبر خوش داریم؛  روش نوین RF و ماکروویو را می‌توان جایگزین جراحی نمود.

همچنین زمانی‌که سرطان گسترش یابد(عود کند.) می‌توان بجای جراحی مجدد، از این روش جایگزین، برای درمان ندول های سرطانی بدخیم راجعه استفاده نمود.

جراحی

 در صورت سرطانی بودن ندول تیروئید، می‌توان از عمل جراحی برای خارج کردن آن استفاده نمود. از سویی، تشخیص کیست‌های خوش خیم از کیست‌های سرطانی دشوار است. همانگونه که در بخشهای بالا گفته‌ایم، برای تشخیص کیست از گره‌های بدون عملکرد (که احتمال سرطان در آنها بالاست.)، باید از سونوگرافی نیز استفاده نمود. با این‌حال برای درمان ندول‌های کیستی و سایر ندول‌ها که به سرطانی بودن مشکوک هستند می‌توان از جراحی کمک گرفت.

 توجه نمایید که؛ اگر به هر دلیلی ندول خارج نشود باید به‌طور مرتب بین هر ۶ تا ۱۲ ماه توسط پزشک به کمک بررسی فیزیکی یا بررسی با امواج فراصوت و یا هردوی آن‌ها مورد معاینه قرار گیرد.

همچنین، ندول‌های دیگری که به شدت به سرطان مشکوک هستند، می‌توانند با جراحی نیز درمان شوند.

پس از جراحی

بعد از بیرون آوردن غده تیروئید با عمل جراحی، برای از بین بردن هر نوع سلول سرطانی باقی مانده نیاز به درمان با ید رادیواکتیو است.

همچنین پس از جراحی ندول سرطانی، باید هورمون تیروئید (به شکل دارویی) تا آخر عمر مصرف شود.

درمان طبیعی و موثر برای ندول‌های تیروئید

با درمان طبیعی و بدون خطر می‌توان ندول تیروئید را به روشی طبیعی کوچک کرد. عامل‌های زیر تاثیر مهمی بر ندول تیروئید دارند:

• برای معاینه تیروئید به صورت ماهانه به پزشک مراجعه کنید.
• تنظیم میزان هورمون TSH.
• تنظیم میزان ید.
• از بین بردن مقاومت انسولینی
• مصرف؛ غذاهای دریایی، جینسینگ، سبزیجات، به خصوص سبزیجات خانواده کلم، مرکبات، اسیدهای چرب، روغن نارگیل

نتیجه این مطلب:

با اینکه ندول تیروئید می‌تواند از علائم سرطان باشد، اما در بسیاری از موارد این احتمال وجود ندارد. با وجود شایع بودن ندو‌‌ل‌های تیروئید، خوش خیم نیز هستند. پزشک شما ممکن است آزمایش‌های متعددی برای تشخیص بیماری، تجویز کند تا اطمینان حاصل شود که چه درمانی مورد نیاز است.

درمان این بیماری، با تشخیص زود هنگام و شروع درمان در همان اولین روزهای پس از تشخیص، میسر خواهد بود. همچنین با وجود روشهای درمانی نوین، احساس نگرانی در مورد این بیماری بسیار کمرنگ است.