درمان هورمونی تیروئید

درمان جایگزینی هورمون تیروئید چیست؟

درمان کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید وضعیتی است که توسط غده تیروئید کم کار طبقه بندی می شود، هورمون درمانی تیروئید معمولاً زمانی تجویز می شود که تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمی کند. به علت تولید ناکافی هورمون، درمان‌های مختلفی وجود دارد، اما برای درک بهتر از هدف درمان جایگزینی هورمون تیروئید، به نقش و تعامل T3 و T4  دو هورمون اصلی تیروئید می پردازیم.

T3 و T4 دو هورمون اصلی تیروئید

نام کامل T3 تری یدوتیرونین و نام کامل T4 تترایدوتیرونین یا تیروکسین است T3 و T4 متابولیسم بدن شما را کنترل می کنند. اگر به اندازه کافی از این هورمون ها ندارید، متابولیسم شما کند می شود. میزان متابولیسم شما تعیین می کند که چقدر سریع غذا را پردازش می کنید، قلب شما چقدر سریع می زند، بدن شما چقدر گرما تولید می کند و حتی چقدر سریع می توانید فکر کنید. در اصل، T3 و T4 مسئول نحوه مصرف انرژی در بدن شما هستند.

T3و T4 از نظر قدرت برابر نیستند. T3 هورمون فعال تر از این دو است. در حالی که T3 قوی تر است، مصرف هورمون T4 مصنوعی به عنوان درمان استاندارد برای کم کاری تیروئید در نظر گرفته شده است. دلیل این امر این است که بیشتر T3 در بدن ما قبلاً T4 بود. هنگامی که هورمون های T4 با سلول های دیگر در جریان خون تماس پیدا می کنند، یک اتم ید را برای تعامل با آن سلول ها رها می کنند. وقتی T4 یک اتم ید را از دست می دهد، تبدیل به T3 می شود.

هنگامی که این تبدیل T4 به T3 اتفاق می افتد، T3 پیام متابولیک را به سایر سلول های بدن منتقل می کند. مزیت استفاده از درمان تنها با T4 این است که به بدن خود اجازه می دهید تا برخی از اعمالی را که قرار است انجام دهد، یعنی مصرف T4 و تبدیل آن به T3 را انجام دهد. نیمه عمر T4 نیز در مقایسه با T3 طولانی تر است (7 روز در مقابل 24 ساعت)، به این معنی که پس از مصرف مدت زمان بیشتری در بدن شما باقی می ماند.

با این حال، اجماع فزاینده‌ای در میان متخصصان وجود دارد که ارائه مکمل‌های T3 و T4 برای بسیاری از بیمارانی که تیروئیدکتومی کامل (برداشتن کل غده تیروئید) انجام داده‌اند، مفید است.

چگونگی درمان هورمونی تیروئید

اگر تیروئید شما برداشته شده باشد (تیروئیدکتومی)، بدن شما دیگر نمی تواند هورمون تیروئید مورد نیاز خود را بسازد. شما باید از قرص های هورمون تیروئید (لووتیروکسین) استفاده کنید تا جایگزین هورمون طبیعی شود و به حفظ متابولیسم طبیعی کمک کند و احتمالاً خطر عود سرطان را کاهش دهد.

عملکرد طبیعی تیروئید توسط غده هیپوفیز تنظیم می شود. هیپوفیز هورمونی به نام TSH می سازد که باعث می شود غده تیروئید برای بدن هورمون تیروئید بسازد. TSH همچنین باعث رشد غده تیروئید و احتمالاً سلول های سرطانی تیروئید می شود. سطح TSH به نوبه خود با میزان هورمون تیروئید در خون تنظیم می شود. اگر سطح هورمون تیروئید پایین باشد، هیپوفیز TSH بیشتری تولید می کند. اگر سطح هورمون تیروئید بالا باشد، TSH به اندازه ای مورد نیاز نیست، بنابراین هیپوفیز آن را کمتر می کند.

پزشکان دریافته اند که با دادن دوزهای بالاتر از حد طبیعی هورمون تیروئید، می توان سطح TSH را بسیار پایین نگه داشت. این ممکن است رشد سلول های سرطانی باقی مانده را کاهش دهد و احتمال بازگشت برخی از سرطان های تیروئید (به ویژه سرطان های پرخطر) را کاهش دهد.

در چه حالت از هورمون تیروئید استفاده می شود؟

در دو حالت هورمون تیروئید استفاده می شود، یکی برای جایگزینی عملکرد غده تیروئیدی که کم کار است یا با جراحی برداشته شده است ( درمان جایگزین ) و دیگری برای جلوگیری از رشد بیشتر بافت تیروئید ( سرکوب درمانی ). درمان سرکوب در درجه اول در بیماران مبتلا به سرطان تیروئید برای جلوگیری از عود یا پیشرفت سرطان آنها استفاده می شود.

علل کم کاری تیروئید

بسیاری از افراد غده تیروئیدی دارند که نمی تواند هورمون تیروئید کافی برای نیازهای بدن تولید کند. این بیماری کم کاری تیروئید نامیده می شود و بیشتر  دلیل کم کاری غده تیروئید به دلیل بیماری هاشیموتو ایجاد می شود. سایر علل کم کاری تیروئید عبارتند از: برداشتن جراحی، تخریب غده تیروئید در اثر پرتودرمانی، یا غده هیپوفیز که کار نمی کند. کم کاری تیروئید شایع ترین دلیل نیاز به جایگزینی هورمون تیروئید است.

عملکرد هورمون تیروئید

هورمون تیروئید برای سلامت تمام سلول های بدن شما ضروری است. مصرف هورمون تیروئید با اکثر داروها متفاوت است، زیرا وظیفه آن جایگزینی هورمونی است که از دست رفته است. هدف از درمان هورمون تیروئید، تکرار دقیق عملکرد طبیعی تیروئید است. هورمون تیروئید به عنوان لووتیروکسین موجود است که از نظر بیولوژیکی معادل هورمون تیروئید خود، تیروکسین (T4) است. معمولاً به شکل قرص تجویز می شود، اما اکنون به صورت کپسول ژل یا مایع نیز موجود است. تنها نگرانی ایمنی در مورد مصرف هورمون تیروئید مصرف بیش از حد یا خیلی کم است. عملکرد تیروئید شما توسط پزشک شما کنترل می شود تا سطح شما را در محدوده هدف نگه دارد.

درمان جایگزینی هورمون تیروئید چیست؟

هورمون درمانی تیروئید یعنی استفاده از هورمون های تیروئیدی ساخته دست انسان برای بالا بردن سطح غیرطبیعی هورمون های طبیعی تیروئید در بدن. هورمون تیروئید معمولاً به شکل قرص تجویز می‌شود و اغلب برای درمان تیروئید کم‌کار که هورمون‌های تیروئیدی کمی ترشح می‌کند یا اصلاً ترشح نمی‌کند، استفاده می‌شود. رایج ترین جایگزینی برای هورمون تیروئید، تیروکسین مصنوعی خالص (T4) است.

چه کسانی به درمان جایگزینی هورمون تیروئید نیاز دارند؟

هورمون درمانی تیروئید معمولاً زمانی تجویز می شود که تیروئید شما به طور طبیعی هورمون تیروئید کافی تولید نمی کند. دلایل دیگر استفاده از هورمون درمانی تیروئید به ندرت ممکن است شامل موارد زیر باشد:

برای کنترل رشد غده تیروئید بزرگ (که گواتر نیز نامیده می شود)

برای کنترل رشد ندول ها روی غده تیروئید

درمان پس از برداشتن تیروئید برای بیماری های خوش خیم یا بدخیم

پس از درمان پرکاری تیروئید با فرسایش ید رادیواکتیو

عوارض جانبی احتمالی

به نظر می رسد مصرف سطوح بالاتر از حد طبیعی هورمون تیروئید عوارض جانبی کوتاه مدت کمی دارد، اما برخی از پزشکان در مورد مصرف طولانی مدت آنها ابراز نگرانی کرده اند. سطوح بالای هورمون تیروئید می تواند منجر به مشکلات ضربان قلب سریع یا نامنظم شود. در درازمدت، دوزهای بالای هورمون تیروئید نیز می تواند منجر به ضعیف شدن استخوان ها ( پوکی استخوان ) شود. به همین دلیل، پزشکان ممکن است از دادن دوزهای بالای هورمون تیروئید خودداری کنند، مگر اینکه سرطان تیروئید متفاوتی داشته باشید و در معرض خطر عود بالایی باشید.

توصیه هایی برای اطمینان از عملکرد هورمون درمانی

برای اطمینان پیدا کردن از اینکه هورمون درمانی تیروئید شما به درستی کار می کند، توصیه های زیر را باید در نظر بگیرید: بازدیدهای منظم و قرار ملاقات های تعیین شده با پزشک خود را حفظ کنید. داروهای تیروئید باید حداقل یک ساعت قبل از صبحانه یا مصرف داروهای کلسیم یا آهن مصرف شوند، و یا اینکه باید داروهای تیروئید قبل از خواب یا حداقل 3 ساعت پس از صرف غذا یا مصرف داروهای کلسیم یا آهن استفاده شوند. قبل از شروع درمان برای هر بیماری دیگری، درمان هورمون تیروئید خود را به پزشک خود اطلاع دهید. برخی از درمان‌ها برای شرایط یا بیماری‌های دیگر می‌توانند بر دوز هورمون درمانی تیروئید تأثیر بگذارند. در صورت باردار شدن به پزشک خود اطلاع دهید.

هر گونه علائم جدیدی که ممکن است ایجاد شود به پزشک خود بگویید. وضعیت تیروئید و دوز دارو را به همه پزشکانی که مراجعه می کنید بگویید.

چگونگی مصرف هورمون تیروئید

بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید باید هر روز هورمون تیروئید را به صورت خوراکی به عنوان دارو مصرف کنند. عادات غذایی می تواند بر نحوه جذب هورمون تیروئید توسط بدن تأثیر بگذارد. حفظ سطح ثابت و قابل پیش بینی هورمون تیروئید در خون برای سلامتی ضروری است.

داروهای تیروئید باید هر روز با معده خالی و تقریباً در همان زمان مصرف شود. پس از آن، توصیه می کنیم به مدت 30 تا 60 دقیقه از خوردن یا آشامیدن خودداری کنید. اکثر بیماران ما صبح هنگام بیدار شدن از خواب هورمون تیروئید مصرف می کنند. صبحانه، از جمله قهوه یا شیر را می توان 30 تا 60 دقیقه بعد میل کرد. دومین روش رایج مصرف هورمون تیروئید در عصر، حداقل 3 تا 4 ساعت پس از مصرف غذا است. شما باید سعی کنید یک روتین ایجاد کنید که به شما اجازه دهد هر روز ثابت باشید.

برخی داروها و مکمل ها جذب هورمون تیروئید را کاهش می دهند و باید 3 تا 4 ساعت پس از مصرف هورمون تیروئید مصرف شوند. اینها شامل مکمل‌های فیبر، مکمل‌های کلسیم و آهن، مهارکننده‌های پمپ پروتون (امپرازول/پریلوسک و لانسوپرازول/پریواسید)، محصولات سویا و مولتی ویتامین‌های حاوی مواد معدنی است.

چگونگی تعیین دوز برای درمان هورمون تیروئید

پزشک شما آزمایش خون دقیقی را برای یافتن دوز مناسب درمان جایگزینی هورمون برای شما انجام می دهد. آزمایش خون، سطوح هورمون های تیروئید در خون و همچنین هورمون محرک تیروئید (TSH) که توسط غده هیپوفیز ترشح می شود را نشان می دهد. غده هیپوفیز نقش مهمی در عملکرد غده تیروئید دارد. با ساخت TSH که تیروئید را تحریک می کند، میزان ترشح هورمون تیروئید را کنترل می کند. افزایش سطح TSH ممکن است نشان دهنده این باشد که تیروئید کم کار دارید یا اینکه باید جایگزینی هورمون تیروئید افزایش یابد.

برای درک این موضوع آزمایشات آزمایشگاهی برای اندازه گیری سطح هورمون های تیروئید و TSH انجام خواهید داد. کم کاری تیروئید می تواند یک بیماری پیشرونده باشد. این نیاز به افزایش دوز در طول زمان دارد.

هدف از درمان هورمونی تیروئید چیست؟

اگر برای شما نوعی درمان جایگزینی هورمون تیروئید تجویز شده است، هدف این است که کمبود هورمون ترشح شده توسط غده تیروئید خود را جبران کنید. در بیشتر موارد، شما دوز روزانه  T4یا ( T3 و T4 )را در یک قرص خوراکی مصرف خواهید کرد. اما درک این نکته مهم است که درمان هر بیمار ممکن است متفاوت باشد. وقتی صحبت از درمان جایگزینی هورمون تیروئید به میان می آید، هیچ دوز یا برنامه درمانی بیسکویتی وجود ندارد. نحوه جذب بدن هورمون ها، همراه با میزان هورمون های مورد نیاز برای کمک به عملکرد صحیح بدن، بسیار متنوع است. برنامه درمانی شما فردی خواهد بود. به این ترتیب، هنگام یافتن دوز و شکل درمانی که برای شما تجویز می شود، باید انتظار درجه ای از تعدیل را داشته باشید.

درمان جایگزینی هورمون تیروئید یک فرآیند درمانی کاملا فردی است و زمانی که به درستی تجویز شود بسیار موثر است. هدف از جایگزینی هورمون تیروئید، در بیشتر موارد، عادی سازی سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) است. برای شما پزشکتان تصمیم خواهد گرفت در مورد اینکه کدام گزینه درمانی به بهترین وجه علائم کم کاری تیروئید شما را کاهش می دهد و به شما امکان می دهد یک زندگی سالم و طبیعی داشته باشید.

• آیا می توان با هورمون تیروئید قهوه نوشید؟

متأسفانه حتی قهوه نیز می تواند در جذب هورمون تیروئید اختلال ایجاد کند. توصیه می کنیم یک ساعت بعد از مصرف هورمون تیروئید برای نوشیدن قهوه صبر کنید. اگر هنگام صبح با معده خالی مشکل دارید، لطفاً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.

• چه اتفاقی می افتد اگر زود غذا بخورید یا دارو مصرف کنید ؟

اگر قبل از خوردن یا نوشیدن تمام زمان توصیه شده را منتظر نمی مانید، نگران نباشید این خطرناک نیست، فقط روز بعد تمام تلاش خود را بکنید. توصیه های ارائه شده در اینجا به پزشکان کمک می کند تا داروهای تیروئید شما را با دقت بیشتری دوز کنند و نیاز به آزمایش خون مکرر را کاهش دهند. اگر در مصرف مداوم هورمون تیروئید خود مشکل دارید، لطفاً به پزشک خود اطلاع دهید.

• آیا می توان هورمون تیروئید را در شب مصرف کرد؟

مصرف هورمون تیروئید در شب گزینه خوبی است، اما به یاد داشته باشید که باید با معده خالی و حداقل 3-4 ساعت پس از غذا مصرف کنید.

• اگر یک نوبت را فراموش کنید چه مشکلی دارد؟

از دست دادن یک دوز هورمون تیروئید خطرناک نیست، پس لطفاً استرس نداشته باشید و از پزشک خود بپرسید که اگر یک دوز هورمون تیروئید را فراموش کردید، باید چه کار کنید. در بسیاری از موارد، پزشک ممکن است از شما بخواهد که روز بعد دو دوز مصرف کنید. در برخی موارد، نادیده گرفتن یک دوز مشکلی ندارد.

دکتر حجت ابراهیمی نیک متخصص و فلوشیپ فوق تخصصی رادیولوژی