عملکرد غده پاراتیروئید

عمومی , بلاگ

غده به هر اندامی در بدن موجودات زنده گفته می شود که مواد خاصی برای استفاده در داخل بدن ترشح یا موادی را از بدن دفع کند. شما در بدن خود چند نوع غده مختلف دارید که از جمله آنها می توان به غدد تعریق، غدد درون ریز، غدد بزاقی و غدد پاراتیروئید اشاره کرد.

در بدن همه انسان ها چهار غده پاراتیروئید در جلوی گردن و پشت غده تیروئید قرار گرفته است. کلمه پاراتیرروئید نیز به معنی "در اطراف تیروئید" می باشد، غده تیروئید نیز غده ای پروانه ای شکل در جلوی گردن است. چهار غده پاراتیروئید ابعادی به اندازه نخود دارند و مانند تیروئید، بخشی از سیستم غدد درون ریز بدن هستند. گاهی غدد پاراتیروئید در محل عادی خود قرار ندارند و در امتداد مری یا ناحیه قفسه سینه یافت می شوند که در این صورت آنها را غدد پاراتیروئید اکتوپیک یا نابجا می نامند.

وظیفه اصلی غدد پاراتیروئید ترشح هورمون پاراتیروئید (PTH) است. گاهی غده پاراتیروئید مقدار بسیار کم یا بسیار زیادی PTH ترشح می کند که باعث بروز اختلالاتی در بدن می شود که در این مقاله بطور کامل آنها را توضیح می دهیم. عملکرد صحیح غده پاراتیروئید، بواسطه تنظیم سطوح برخی یون های بسیار مهم در بدن، سلامت فرد را حفظ می کند و اختلال عملکرد این غدد باعث بروز حالاتی از جمله کاهش و افزایش سطوح کلسیم در بدن می شود که به ترتیب آنها را هیپوکلسمی و هیپرکلسمی می نامند. هر دوی این شرایط می توانند منجر به ایجاد مشکلات جدی برای سلامت فرد شوند.

هورمون پاراتیروئید (PTH) چیست؟

هورمون ها مواد شیمیایی هستند که کارکرد های مختلف بدن را با انتقال پیام از طریق خون به اندام ها، ماهیچه ها و سایر بافت ها هماهنگ و تنظیم می کنند. این سیگنال ها به بدن شما می گویند باید چه زمانی چه کاری انجام دهد.

هورمون پاراتیروئید که به اختصار PTH نامیده می شود، هورمونی است که غدد پاراتیروئید شما برای کنترل سطوح کلسیم خون می‌سازند و آن را به گردش خون آزاد می‌کنند. کلسیم یکی از مهم ترین و رایج ترین مواد معدنی در بدن انسان ها و اغلب جانداران است. PTH به کنترل سطوح فسفر و ویتامین D در خون و استخوان‌ها نیز کمک می‌کند.

کلسیم چیست و چه کاربردی دارد؟

کلسیم یکی از مهم ترین و رایج ترین مواد معدنی در بدن انسان است. بیشتر کلسیم بدن شما در استخوان‌ها ذخیره می‌شود اما مقداری از آن در گردش خون وجود دارد و برای اهداف مختلف در بدن مورد استفاده قرار می گیرد. کلسیم خون نقش های مهم متعددی دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کمک به عملکرد صحیح دستگاه عصبی.
کمک به انقباض ماهیچه های بدن و ایجاد توانایی برای حرکت کردن و جابجایی.
کمک به لخته شدن خون در صورت خونریزی.
کمک به عملکرد صحیح قلب با تنظیم ضربان قلب.
کمک به انتشار سایر هورمون ها و مواد شیمیایی در بدن.

نقش ویتامین D، کلسیم و فسفر در بدن چیست؟

شکل فعال شده ویتامین D که کلسیتریول نامیده می شود به افزایش میزان کلسیمی که از طریق دستگاه گوارش (روده) از غذای جذب می شود. کمک کرده و انتشار آن در جریان خون را تسهیل می کند. ویتامین D فعال جلوی دفع کلسیم از کلیه ها را نیز می گیرد. می توان گفت ویتامین D یا همان کلسیتریول در بدن شما بیشتر نقش یک هورمون را ایفا می کند تا یک ویتامین.

بزرگترین منبع ویتامین D در بدن ما از طریق پوست و بواسطه قرار گرفتن در معرض نور خورشید تولید و تامین می شود. بخشی از نیاز بدن این ویتامین نیز از طریق غذاهایی که می خورید، دریافت می شود. شکل غیر فعال ویتامین D در کبد و کلیه ها به هورمون فعالی به نام کلسیتریول تبدیل می شود تا بتواند اثرات مطلوب خود را ایجاد نماید. نقش هورمون پاراتیروئید (PTH) ارتباط با ویتامین D شامل افزایش فعالیت آنزیمی است که تولید ویتامین D فعال را بر عهده دارد.

پس از کلسیم، فسفر فراوان ترین ماده معدنی در بدن ماست. سطوح این دو ماده مغذی در بدن بر یکدیگر اثر می گذارند و در حقیقت برعکس یکدیگر عمل می کنند یعنی با افزایش سطوح کلسیم خون، سطوح فسفات کاهش می یابد. حدود 85 درصد از فسفر بدن در استخوان ها و دندان ها ذخیره شده است. فسفر به مقدار کمتری در سلول ها و بافت های سراسر بدن نیز وجود دارد. این ماده به پاکسازی مواد زائد در کلیه ها کمک می کند و نقش مهمی در نحوه ذخیره و استفاده بدن از انرژی دارد. وجود فسفر برای رشد، نگهداری و ترمیم تمام بافت ها و سلول ها و همچنین برای تولید عناصر سازنده ژن ها یعنی DNA و RNA بسیار ضروری است. فسفر به تعادل و استفاده صحیح از سایر ویتامین ها و مواد معدنی از جمله ویتامین D، ید، منیزیم و روی در بدن کمک می کند.

عملکرد هورمون پاراتیروئید چیست؟

غده پاراتیروئید زمانی هورمون PTH را ترشح می کند که بدن با کاهش سطوح کلسیم در خون روبرو شود. در این شرایط هورمون پاراتیروئید با تاثیر بر اندام های زیر سطوح کلسیم خون شما را تنظیم می کند:

استخوان ها: با انتشار هورمون پاراتیروئید، مقدار اندکی از کلسیم ذخیره شده در استخوان ها را به جریان خون آزاد می شود.
کلیه ها: هورمون پاراتیروئید تولید ویتامین D فعال، کلسیتریول، را در کلیه ها امکان پذیر می کند. PTH همچنین به کلیه‌های شما دستور می‌دهد دفع کلسیم از بدن و از طریق ادرار را کاهش دهد تا مقدار بیشتری از کلسیم در بدن حفظ شود..
روده کوچک: هورمون پاراتیروئید به روده کوچک برای جذب کلسیم بیشتر از غذا پیام می دهد.

هنگامی که غدد پاراتیروئید، PTH را در شرایط کمبود کلسیم خون آزاد می کند، این هورمون فقط برای چند دقیقه در بدن فعال می ماند و وقتی سطوح کلسیم خون افزایش یافته و به مقدار نرمال برسد، غدد پاراتیروئید ترشح PTH را متوقف می کنند.

بدن چگونه سطح هورمون پاراتیروئید را کنترل می کند؟

سطح هورمون پاراتیروئید عمدتاً بواسطه یک سیستم بازخورد کنترل می شود که بر اساس تعامل سطوح کلسیم خون با غدد پاراتیروئید عمل می کند. به عبارت دیگر، کاهش سطوح کلسیم در خون، ترشح هورمون پاراتیروئید را تحریک می کند و سطوح بالای کلسیم مانع از ترشح این هورمون می شود.

با این حال، گاهی اختلال در عملکرد غده پاراتیروئید در شرایطی مانند ابتلا به تومور یا آسیب غدد، می‌تواند باعث انتشار کنترل نشده PTH در بدن و بدون توجه به عملکرد سیستم بازخورد شود؛ به این ترتیب سطوح این هورمون در بدن بشدت افزایش یا کاهش می یابد.

کدام آزمایشات سطوح هورمون پاراتیروئید در بدن را مشخص می کنند؟

پزشک شما می تواند سطح هورمون پاراتیروئید بدنتان را از طریق آزمایش خون بررسی کند. این آزمایش مانند تمام آزمایشات خون معمولی شامل نمونه گیری از خون وریدی و سپس ارسال نمونه خون را برای آزمایش به آزمایشگاه است.

سطوح طبیعی و نرمال هورمون پاراتیروئید در بدن چقدر است؟

ممکن است محدوده نرمال سطوح هورمون پاراتیروئید در آزمایشگاه های مختلف متفاوت باشد اما به طور کلی، محدوده طبیعی برای هورمون پاراتیروئید در آزمایش خون که به عنوان PTH پایه شناخته می شود بین 15 تا 65 پیکوگرم در میلی لیتر است. پیکوگرم معادل یک تریلیونم گرم می باشد.

اگر سطح هورمون پاراتیروئید بالا باشد چه اتفاقی می افتد؟

وقتی سطح خونی هورمون پاراتیروئید بالا باشد، باعث می شود شما سطوح بالایی از کلسیم (هیپرکلسمی) و سطوح پایینی از فسفر (هیپوفسفاتمی) در خون خود داشته باشید. چنین حالتی باعث بروز علائم و ایجاد حالات بیماری می شود.

علائم بالا بودن سطح هورمون پاراتیروئید چیست؟

از آنجا که PTH عمدتاً میزان کلسیم خون را کنترل می کند، که خود چند عملکرد مهم در بدن دارد، علائم ناشی از سطوح بالای PTH در واقع همان علائم حاصل از افزایش کلسیم خون خواهند بود. علائمی که به بالا بودن سطوح کلسیم خون، که در اصطلاح پزشکی هیپرکلسمی نامیده می شود، عبارتند از:

درد مفاصل و استخوان ها.
تکرر ادرار و تشنگی.
درد عضلانی، ضعف عضلات و گرفتگی ماهیچه ها.
خستگی.
افسردگی و یا از دست دادن حافظه
کاهش اشتها.
تهوع و استفراغ.
یبوست.

باید در صورتی که این علائم ناشی از هیپرکلسمی را تجربه می کنید حتماً با پزشک معالج خود تماس بگیرید.

نقش_هورمون_پاراتیروئید

دلایل افزایش سطح هورمون پاراتیروئید چیست؟

سطوح بالای هورمون پاراتیروئید در درجه نخست به دلیل پرکاری پاراتیروئید ایجاد می شود. در این شرایط، غدد پاراتیروئید بیش فعال شده اند و PTH بیش از حدی را آزاد می کنند. علیرغم شیوع نسبتاً بالای این عارضه در جامعه که آن را هیپرپاراتیروئیدیسم یا پرکاری پاراتیروئید می نامند، این حالت بیماری قابل درمان است.

علل پرکاری پاراتیروئید عبارتند از:

آدنوم پاراتیروئید: رشد خوش خیم یعنی غیر سرطانی غده پاراتیروئید که آن را آدنوم می نامند برای یکی از غدد پاراتیروئید روی می دهد و باعث تولید PTH اضافی توسط این غده می شود. این حالت شایع ترین علت پرکاری پاراتیروئید است و توضیحات بیشتر درباره آن را در مقاله آدنوم پاراتیروئید چیست؟ در همین سایت آورده ایم.

هیپرپلازی: این عارضه در جایی ملاحظه می شود که دو یا چند غده پاراتیروئید بزرگ شده باشند و مقدار زیادی PTH تولید کنند.
برخی بیماری های ژنتیکی: برخی حالات بیماری ارثی مانند نئوپلازی چندگانه تیپ 1 غدد درون ریز می تواند باعث بروز هیپرپاراتیروئیدیسم یا همان پرکاری پاراتیروئید شوند.
سرطان پاراتیروئید: هر چند موارد ابتلا به سرطان پاراتیروئید بسیار نادر است، اما می تواند ابتلا به آن می تواند باعث بروز پرکاری پاراتیروئید شود.

اگر مقدار هورمون پاراتیروئید در بدن کم باشد چه اتفاقی می افتد؟

اگر سطح هورمون پاراتیروئید در خون ریداکشن پیدا کند میزان کلسیم خون نیز کاهش می یابد (هیپوکلسمی) و در پی آن سطح فسفر در خون بالا می رود (هیپر فسفاتمی). بروز چنین حالتی با ایجاد علائم و پیامد های خاص سلامت همراه می‌شود.

علائم پایین بودن سطح هورمون پاراتیروئید در بدن چیست؟

از آنجا که هورمون پاراتیروئید عمدتاً میزان کلسیم در خون را کنترل می‌کند، این تغییرات در سطوح کلسیم است که به واسطه کارکرد های مهمی که در بدن ما دارد باعث بروز علایم و حالات بیماری می شود، نه خود هورمون پاراتیروئید. علائم ناشی از سطوح پایین کلسیم خون یا اصطلاحاً هیپوکلسمی عبارتند از:

حس گزگز در لب ها، انگشتان یا پاها.
گرفتگی عضلات.
خشکی پوست و شکنندگی ناخن ها.
پریشانی ذهنی یا سردرگمی.
تشنج.
ریتم نامنظم قلب (آریتمی).

ضروریست در صورت تجربه علائم هیپوکلسمی با پزشک خود تماس بگیرید.

هنگامی که به دلیل کاهش PTH، سطح فسفر خون افزایش می یابد بدن در پاسخ به این تغییر تلاش می کند کلسیم را از استخوان ها استخراج کند تا تعادل این مواد در خون حفظ شود. در نتیجه این پاسخ بدن، ممکن است استخوان ها ضعیف و شکننده شوند و فرد در معرض افزایش خطر شکستگی استخوان و سایر مشکلات مربوط به پوکی استخوان قرار گیرد.

علت کاهش سطح هورمون پاراتیروئید در بدن چیست؟

سطوح پایین هورمون پاراتیروئید عمدتاً ناشی از کم کاری پاراتیروئید یا هیپوپاراتیروئیدیسم است؛ این حالت زمانی روی می دهد که غدد پاراتیروئید کم کار می شوند و به اندازه کافی PTH ترشح نمی کنند. کم کاری پاراتیروئید عارضه ای نادر و قابل درمان است و علل آن عبارتند از:

آسیب غدد پاراتیروئید: تقریباً 75 درصد موارد کم کاری پاراتیروئید به دلیل آسیب تصادفی غدد پاراتیروئید در اثر جراحی گردن، تیروئید یا آدنوم/هیپرپلازی پاراتیروئید روی می دهند. می توان با استفاده از روش های کمتر تهاجمی در رادیولوژی مداخله ای که بجای جراحی در ناحیه گردن، تیروئید و پاراتیروئید قابل استفاده هستند، از ایجاد چنین عوارضی اجتناب کرد.
برخی بیماری های ژنتیکی: علل ژنتیکی کم کاری پاراتیروئید کمتر از 10 درصد موارد را تشکیل می دهند. شایع ترین علت ژنتیکی برای بروز کم کاری پاراتیروئید ابتلا به سندرم دی جورج است که یک بیماری ژنتیکی کروموزومی می باشد.
برخی بیماری های خودایمنی: بیماری به نام سندرم خودایمنی چند غده ای تیپ 1 باعث می شود دستگاه ایمنی بدن به غدد پاراتیروئید حمله کند و باعث بروز کم کاری مزمن پاراتیروئید شود. بیماری آدیسون و کم خونی نیز می توانند باعث کم کاری پاراتیروئید شوند.
سطوح پایین منیزیم: غدد پاراتیروئید برای عملکرد صحیح خود به منیزیم نیاز دارند که نوعی الکترولیت موجود در خون شماست. به همین دلیل، سطوح پایین منیزیم که در اصطلاح پزشکی هیپومنیزیمی نامیده می شود می تواند باعث ایجاد کم کاری پاراتیروئید شود.

اختلالات پاراتیروئید و روش های مداخله ای کمتر تهاجمی

همانطور که در بالا گفتیم یکی از دلایل مهم و بسیار شایع ابتلا به کم کاری پاراتیروئید آسیب دیدگی این غدد طی جراحی های ناحیه گردن، تیروئید و پاراتیرئید است. با توجه به کوچک بودن ناحیه گردن و همچنین عبور تعداد بسیار زیادی از عروق و اعصاب بسیار مهم از این ناحیه، معمولاً انجام جراحی در این بخش از بدن با عوارض قابل توجهی همراه می شود که یکی از آنها کم کاری پاراتیروئید است. امروزه با پیشرفت خارق العاده روش های کمتر تهاجمی در رادیولوژی مداخله ای، امکان انجام مداخلات درمانی ایمن در این ناحیه ظریف از بدن فراهم شده است. اکنون می توان با استفاده از ابزار های ظریف رادیولوژی مداخله ای به نتایج عالی برای درمان مشکلاتی مانند توده های تیروئیدی و آدنوم/هیپرپلازی غدد پاراتیروئید دست یافت و در عین حال از عوارض کوتاه مدت و درازمدت آنستزی و جراحی از جمله ابتلا به کم کاری پاراتیروئید، اجتناب نمود.